İçindekiler
Araştırmacılar yaptıkları çalışmalarda veri toplamak amacıyla anket, ölçek, test, envanter, gözlem formu, görüşme formu vb. kullanmaktadırlar. Bu yazıda nicel veri toplama aracı olarak kullanılan anket ve ölçek farkını göreceğiz. Ayrıca anket ve ölçeği yakından tanıyacağız.
Anket
Anketler yapılandırılmış veri toplama aracıdır. Ankette yanıtlar beyana dayalı olarak verilir. Kişinin beyanı doğru kabul edilmek durumundadır. Ayrıca anketlerde her bir soru (madde) birbirinden bağımsız olarak değerlendirilir. Bir anket içinde birden fazla özelliği ölçmeye yönelik maddeler kullanılabilir. İnsanlar ilk bakışta anket geliştirmenin oldukça kolay olduğunu düşünmektedir. Ancak anket geliştirmek için aşağıdaki adımları takip etmek gerekmektedir. Bu adımları ölçek ile karşılaştırarak Anket ve Ölçek Farkını bulabilirsiniz.
- Amacı belirleme
- Madde yazma (Literatür, uzman, gözlem ve görüşmeden yararlanarak)
- Madde seçme ve deneme formunun oluşturulması (Uzman görüşü alarak)
- Uygulama, analiz ve nihai formun oluşturulması
Ankette yer alan madde türleri:
- Açık uçlu maddeler
- Yorumlama
- Listeleme
- Boşluk doldurma
- Kapalı uçlu maddeler
- Sınıflama
- Sıralama
- Dereceleme
Anket geliştirirken aşağıdaki kurallara uyulabilir:
- Kısa ve öz tutulmalıdır
- Maddeler tek bir amaca yönelik olarak hazırlanmalıdır
- Kafa karıştırıcı, yoruma açık maddeler kullanılmamalıdır
- Katılımcı gruba uygun bir dil tercih edilmelidir. Grubun anlamakta zorluk çekeceği ya da yabancı olduğu bir dil kullanılmamalıdır
- Kişisel ve gizlilik gerektiren maddeler anketin sonlarında yer almalıdır
- Yanıt kategorileri gereksiz yere arttırılmamalıdır (Örneğin medeni durumun sorulduğu bir maddede bekar ve evlinin dışında dul, boşanmış, ayrı yaşıyor vb. gereksiz kategoriler eklenmemelidir.)
- Ölçek noktaları gereksiz şekilde çoğaltılmamalıdır
- Son olarak maddeler objektif sorulmalı katılımcıyı yönlendirmemelidir
Ölçek
Ölçekler anketlerden farklı olarak psikolojik bir yapıyı ölçer. Psikolojik yapıyı ölçen ölçme araçları maksimum performans testleri ve davranış ölçen testler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Performans ölçen testler zekâ, yetenek, başarı testleri vb. doğru yanıtı olan ölçme araçlarıdır. Yazıya konu olan davranış ölçen testler ise ölçekler, envanterler, vb. net bir doğru yanıtı olmayan, kişiye göre değişen ölçme araçlarıdır. Bu ölçme araçları belirli bir yapıyı ölçtükleri için geliştirilmeleri oldukça tekniktir. Ankette her bir madde ayrı ayrı değerlendirilirken, ölçeklerde ölçek toplam puanı ve varsa boyut puanları elde edilerek değerlendirilir. Ölçeklerde geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılık olmak üzere üç özellik bulunmalıdır. Ölçeklerde yapı geçerliği için Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) analizleri yapılmalıdır. Ayrıca güvenirlik için genelde Cronbach’ın Alpha katsayısı hesaplanır. Bu adımları anket ile karşılaştırarak Anket ve Ölçek Farkını bulabilirsiniz.
Ölçek geliştirme adımları aşağıda verilmiştir:
- Amacı belirleme
- Ölçülecek taslak yapıyı (boyutları) planlama
- Madde yazımı (Literatür, uzman, gözlem ve görüşmeden yararlanarak)
- Uzman görüşü alınması (Alan uzmanı, dil uzmanı ve ölçme ve değerlendirme uzmanından)
- Taslak formun oluşturulması
- Deneme uygulamasının yapılması
- Yapı geçerliği için AFA ve güvenirlik analizinin yapılması
- Asıl formun oluşturulması
- Asıl uygulamanın yapılması ve geçerlik için DFA ve güvenirlik analizinin yapılması
Ölçek geliştirirken belirli bir psikolojik yapı ölçüleceği için o psikolojik yapı ile ilgili mutlaka okumak gerekmektedir. Maddeler birbirinden bağımsız olmayacağı, toplam bir puan elde edileceği için maddelerin bir bütünü oluşturması beklenir.
Ölçek geliştirmek ankete göre daha uzun ve zordur. Ancak anket kullanarak elde edilen verilerle daha güçsüz istatistiksel teknikler (Frekans ve yüzde) kullanılırken ölçek kullanılarak elde edilen verilerle daha güçlü istatistiksel teknikler (Ortalama ve standart sapma) kullanılabilir.
Ölçekler, psikolojik bir yapıyı ölçme amacı taşır ve genellikle net doğru yanıtlar içermez.
Özetle Anket ve Ölçek Farkı
Anket ve Ölçek farkında: Anketler, genelde beyana dayalı veri toplamak ve geniş katılımcı gruplarına ulaşmak amacıyla kullanılır. Öte yandan, ölçekler psikolojik yapıları derinlemesine anlamak ve ölçmek için kullanılır. Ölçeklerin geliştirilmesi daha teknik ve uzun bir süreç gerektirir, çünkü yapı geçerliliği ve güvenirliği sağlamak önemlidir. Ölçeklerle elde edilen veriler, daha kapsamlı istatistiksel analizlere imkan tanırken, anketlerle elde edilen veriler genellikle daha temel istatistiksel analizlere yöneliktir.
Anket ve Ölçeği detaylı bir şekilde açıkladığımız bu yazımızda anket ve ölçek farkını sizler için anlattık.
Diğer bilimsel yazılarımıza göz atmak için yazılarımıza göz atabilirsiniz.
